Geopolitieke spelletjes

Afgelopen week reageerde Biden tijdens zijn terugblik op zijn eerste regeringsjaar op de kwestie omtrent Rusland en Oekraïne. Biden verwacht dat Rusland binnenkort Oekraïne binnen gaat vallen. Hij vermeldde daarbij dat de consequenties voor Rusland bij een inval groot zullen zijn: “Russia will pay a heavy price.” Oekraïne reageerde geschokt op de opmerking van Biden, volgens hen was dit een ‘uitnodiging’ voor Rusland om Oekraïne binnen te vallen. Ook keurt Kiev de suggestie van Biden, dat sancties tegen Rusland evenredig aan hun optreden zouden staan, af.

 

Volgens sommigen is het conflict tussen Oekraïne en Rusland een extensie van het decennialange conflict tussen Oost en West, ook wel bekend als de Koude Oorlog. Hoewel dat discutabel is, gaat aan het conflict een grote historie vooraf, waar zowel Oost als West onderdeel van zijn. Een belangrijke gebeurtenis is de Russische annexatie van de Krim. Deze gebeurtenis is bepalend voor de verhoudingen tussen Rusland, Oekraïne en de NAVO. De Krim is een schiereiland grenzend aan de Zwarte Zee, de Zee van Azov, Oekraïne en Rusland. Het is in de 18e eeuw door het Russische Keizerrijk veroverd, nota bene met hulp van de Nederlandse maritiem officier Jan Hendrik van Kinsbergen. Sindsdien maakte de Krim voor een lange tijd deel uit van Rusland. In 1954 droeg Nikita Chroesjtsjov de Krim over aan Oekraïne als teken van vriendschap, waarna de Krim onderdeel werd van Oekraïne. Dat was voor kennelijk Poetin onverteerbaar, en Rusland annexeerde de Krim in 2014. Tot op heden is de Krim een plek waar Rusland militairen en materieel heeft gestationeerd. Bovendien kan Rusland vanuit de havenstad Sebastopol invloed uitoefenen in en rondom de Zwarte Zee. De Krim is dan ook tactisch een belangrijk gebied voor Rusland.

 

In totaal staan er naar schatting 100.000 Russische militairen langs de Oekraïense grens opgesteld. Dat is volgens veiligheidsonderzoeker Danny Pronk zo’n 20 tot 25 procent van de Russische landmacht. Een gedeelte daarvan staat op de Krim en in Rusland zelf. Daarnaast heeft Rusland ook militairen in de Moldavische regio Transnistrië en Wit-Rusland gestationeerd staan. Met Wit-Rusland ten noorden, Transnistrië ten zuidwesten en de Krim ten zuiden van Oekraïne beschikt het Kremlin buiten Rusland zelf dus over aardig wat manschappen.

 

Oekraïne beschikt grofweg over 200.000 manschappen, een aantal dat mede door steun vanuit het westen tot stand is gekomen. Ondanks dat is de gebruikte uitrusting verouderd en is Oekraïne kwetsbaar voor cyberaanvallen, zoals deze maand onder andere is gebleken uit de cyberaanval van een mogelijk Russische hackgroep. Volgens defensiejournalist Illia Ponomarenko is Oekraïne echter perfect in staat om het de Russen zeer kostbaar en lastig te maken, steun en sancties vanuit het westen daargelaten. Dat was dan ook wat Biden in zijn terugblik op afgelopen benadrukte. Rusland zou te maken krijgen met strenge en gecoördineerde economische sancties, als het er voor kiest tot een inval over te gaan.

 

De houding van Nederland ten opzichte van het conflict is sinds de komst van het nieuwe kabinet veranderd. Het vorige kabinet was niet bereid militaire steun te verlenen aan Oekraïne bij een potentiële inval van Rusland. Volgens Wopke Hoekstra, de nieuwe minister van buitenlandse zaken, is de context van het conflict op een dergelijke manier veranderd dat Nederland “welwillend” zal kijken naar een verzoek van militaire steun door Oekraïne. Hiermee ligt Nederland tussen Duitsland en de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk in. Duitsland is over het algemeen terughoudend geweest binnen het conflict, al staat de nieuwe Duitse regering zeer kritisch tegenover de ingebruikname van de gaspijpleiding ‘Nord Stream 2’, een project waar Rusland miljarden in heeft geïnvesteerd. De Duitse boodschap aan Rusland is duidelijk: bij escalatie van het Oekraïne conflict zal de pijpleiding niet in gebruik worden genomen.

 

De Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk hebben al militaire steun verleend aan Oekraïne. Nederland heeft twee F35-straaljagers voor een Navomissie naar Bulgarije gestuurd, maar daarmee nog geen directe militaire steun aan Oekraïne geleverd. Wat er ook gebeurt, Poetins eisen zijn duidelijk: geen verdere uitbreiding of inzet van militairen door de NAVO in Oekraïne én de garantie dat Oekraïne de NAVO nooit zal toetreden. Indien dit niet snel wordt gegarandeerd, zal Rusland “militair-technisch” reageren. Tot nu toe lijkt geen partij bereid te zijn om van hun standpunt te wijken, Bidens uitspraken bevestigen dat. Wat dit betekent voor de toekomst van het conflict zal mogelijk binnenkort al blijken.

 

Bronnen

• Balduk, C., & Hoogland, W. (2022, 21 januari). Oorlogsdreiging neemt toe: hoe sterk staat Oekraïne tegenover Rusland? NOS. Geraadpleegd op 23 januari 2022, van https://nos.nl/artikel/2413964-oorlogsdreiging-neemt-toe-hoe-sterk-staat-oekraine-tegenover-rusland
• De Graaf, I. (2022, 14 januari). Rusland eist binnen week NAVO-garanties: “Geduld is op”. NOS. Geraadpleegd op 23 januari 2022, van https://nos.nl/artikel/2413067-rusland-eist-binnen-week-navo-garanties-geduld-is-op
• Klein, B. C. (2022, 20 januari). Biden clarifies stance on a Russian incursion in Ukraine: “Russia will pay a heavy price” if units move across Ukrainian border - CNNPolitics. CNN. Geraadpleegd op 23 januari 2022, van https://edition.cnn.com/2022/01/20/politics/biden-russia-putin-ukraine-incursion/index.html
• Masters, J. (2021, 2 december). Ukraine: Conflict at the Crossroads of Europe and Russia. Council on Foreign Relations. Geraadpleegd op 23 januari 2022, van https://www.cfr.org/backgrounder/ukraine-conflict-crossroads-europe-and-russia
• NOS. (2021a, december 13). Duitsland: gaspijplijn Rusland niet in gebruik bij escalatie Oekraïne. Geraadpleegd op 23 januari 2022, van https://nos.nl/artikel/2409280-duitsland-gaspijplijn-rusland-niet-in-gebruik-bij-escalatie-oekraine
• NOS. (2021b, december 13). Nord Stream 2 werkt nog niet als gaspijpleiding, wel als drukmiddel. Geraadpleegd op 23 januari 2022, van https://nos.nl/artikel/2409389-nord-stream-2-werkt-nog-niet-als-gaspijpleiding-wel-als-drukmiddel
• NOS. (2022, 14 januari). EU veroordeelt cyberaanval op Oekraïne en biedt hulp. Geraadpleegd op 23 januari 2022, van https://nos.nl/artikel/2413124-eu-veroordeelt-cyberaanval-op-oekraine-en-biedt-hulp
• RTL Nieuws. (2014, 28 februari). Waarom is de Krim zo belangrijk voor de Russen? Geraadpleegd op 23 januari 2022, van https://www.rtlnieuws.nl/buitenland/artikel/2042811/waarom-de-krim-zo-belangrijk-voor-de-russen
• Schmidt, C. (2022, 21 januari). Nederland nu wel bereid tot militaire steun aan Kiev, maar wat heeft het te bieden? Trouw. Geraadpleegd op 23 januari 2022, van https://www.trouw.nl/politiek/nederland-nu-wel-bereid-tot-militaire-steun-aan-kiev-maar-wat-heeft-het-te-bieden~b673e7ba/
• Sharifi, M. N. (2022, 20 januari). President Biden verwacht op korte termijn Russische inval in Oekraïne. de Volkskrant. Geraadpleegd op 23 januari 2022, van https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/president-biden-verwacht-op-korte-termijn-russische-inval-in-oekraine~bdaa22a6/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F
• Van Reine, R. P. (2014, 1 juni). De Russische verovering van de Krim. NEMOKennislink. Geraadpleegd op 23 januari 2022, van https://www.nemokennislink.nl/publicaties/de-russische-verovering-van-de-krim/
• Verhagen, L. (2022, 17 januari). Oekraïne: we hebben bewijs dat Rusland achter cyberaanval zat. de Volkskrant. Geraadpleegd op 23 januari 2022, van https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/oekraine-we-hebben-bewijs-dat-rusland-achter-cyberaanval-zat~b3bc5921/