Wat gebeurde er toch bij de landsadvocaat?

Over de doden niets dan goeds, luidt het gezegde. Echter, het is toch wel van belang om de zaak van de frauderende Frank Oranje te bespreken, die zichzelf kort na de ontdekking van de fraude doodde. Sinds 2018 was hij bestuursvoorzitter van Pels Rijcken, het advocatenkantoor waaraan de landsadvocaat is verbonden, en hij heeft in 18 jaar maar liefst 11,2 miljoen euro van zijn zakelijke klanten weggesluisd. Pels Rijcken staat nu onder verscherpt toezicht, maar is het geen tijd voor een andere landsadvocaat?

NIET in dienst van de Staat

Maar wat is een landsadvocaat nu? De landsadvocatuur vindt zijn oorsprong in de veertiende eeuw, toen steden hulp gingen inroepen van een vaste advocaat. Deze advocaat was een soort woordvoerder en kon met zijn kennis van het Latijn contact houden en onderhandelen met vreemde mogendheden. Tegenwoordig is de rol van de landsadvocaat niet meer bestuurlijk van karakter. De landsadvocaat is geen ambtenaar die adviseert bij beleidskeuzes, maar een zelfstandig advocaat die de Staat voorziet van juridisch advies.

Sinds 1879 is er één landsadvocaat, die wordt benoemd bij klein koninklijk besluit - momenteel Reimer Veldhuis, partner bij Pels Rijcken. Jaarlijks moeten duizenden zaken voor de Staat worden afgehandeld en naast Veldhuis werken er dus ook andere advocaten van Pels Rijcken aan deze zaken. Contractueel is vastgelegd dat Pels Rijcken geen zaken mag behandelen tegen de Staat, de Staat in veel procedures dient te vertegenwoordigen en de juridische bijstand dient te verlenen in grote projecten. De Staat is de belangrijkste opdrachtgever van het kantoor, dat maar liefst de helft van de jaaromzet van 50 miljoen euro te danken heeft aan de Staat. Daarnaast vertegenwoordigt het kantoor ook andere cliënten. De Staat huurt soms ook andere advocatenkantoren in voor specifieke zaken, zoals de verkoop van Propertize, de opvolger van SNS Property Finance.

Veilige slachtofferrol

Pels Rijcken profileert zich als slachtoffer van de fraude van Oranje. Hier mist wel enige vorm van zelfreflectie. De Haagse Orde van Advocaten oordeelde dan wel dat andere advocaten van Pels Rijcken niet betrokken waren bij de miljoenenfraude gepleegd door Oranje, maar het controlesysteem binnen het kantoor functioneerde onvoldoende. Zo was er geen vaste toezichthouder in dienst en werd het kantoor getypeerd als een gesloten organisatie met weinig ruimte voor tegenspraak. Te veel vertrouwen in de integriteit van Oranje had er dan ook toe geleid dan hij jarenlang moeiteloos onopgemerkt kon frauderen door rente-inkomsten in zijn eigen zak te steken. Om hier verandering in te brengen moet Pels Rijcken noodzakelijke maatregelen nemen en staan zij onder verscherpt toezicht van de Haagse Orde.

Niemand wil

Maar wat nu als de Staat, of de burger die immers Pels Rijcken financiert, geen vertrouwen meer heeft in Pels Rijcken? Kan er een andere landsadvocaat aangesteld worden? Ja dat kan, maar alleen als de overheid dat wil. De Aanbestedingswet 2012 verplicht de Staat er niet toe de functie van landsadvocaat aan te besteden. Dit houdt dus in dat de Staat niet verplicht is elk advocatenkantoor een gelijke kans te geven op een opdracht.

Naast dat de overheid niet verplicht is om andere advocatenkantoren te overwegen, is het ook niet zo simpel als het lijkt om een ander kantoor te vinden die de landsadvocaat wil leveren. In een interview met mr-online lieten de managing partners van NautaDutilh, Houthoff en CMS al weten geen ambitie te hebben voor de positie van landsadvocaat. Ten eerste hebben de kantoren, in tegenstelling tot Pels Rijcken die al jaren de landsadvocaat levert, veel minder kennis en ervaring. Daarnaast krijg je met de overheid als cliënt al snel strijdigheden van belangen met andere cliënten, die een kantoor dan niet meer kan bedienen. Managing partner van NautaDutilh liet weten niet aan deze eis te kunnen voldoen. Tot slot is Pels Rijcken ook aantrekkelijk voor de Staat, omdat het een lager uurtarief hanteert dan de top van de advocatuur (voor de geïnteresseerden: 137 euro per uur voor juridische medewerkers en 348 euro voor partners in 2014).

Terugvallen in oude gewoontes

Ondanks de kritiek op Pels Rijcken ziet het er niet naar uit dat er snel een nieuwe landsadvocaat aangesteld zal worden. De Staat is simpelweg een enorm grote cliënt, die veel advocatenkantoren niet aankunnen of willen. Bij een groter schandaal zal er toch een oplossing moeten komen. Ik ben benieuwd wie de taak van landsadvocaat ooit zal overnemen..

Denk jij aan zelfmoord? Neem contact op met 113 Zelfmoordpreventie via 113 of 0800-113 (gratis) of de chat.

Bronnen

• Driessen, C. (2021, 20 oktober). Rijk stelt Pels Rijcken strenge eisen na miljoenenfraude. NRC. Geraadpleegd op 24 oktober 2021, van https://www.nrc.nl/nieuws/2021/10/20/rijk-stelt-pels-rijcken-strenge-eisen-na-miljoenenfraude-a4062431

• Eerenbeemt, M. V. D. (2021, 13 augustus). Kan Pels Rijcken na het schandaal met fraudenotaris Frank Oranje wel landsadvocaat blijven? de Volkskrant. Geraadpleegd op 24 oktober 2021, van https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/kan-pels-rijcken-na-het-schandaal-met-fraudenotaris-frank-oranje-wel-landsadvocaat-blijven~b2918780/

• Knapen, M. (2018, 13 november). Kantoren willen geen landsadvocaat bij toerbeurt. Mr. Online. Geraadpleegd op 24 oktober 2021, van https://www.mr-online.nl/kantoren-willen-geen-landsadvocaat-op-toerbeurt/

• Pels Rijcken | Fraude Frank Oranje. (z.d.). Pels Rijcken. Geraadpleegd op 24 oktober 2021, van https://www.pelsrijcken.nl/nieuws/fraude-frank-oranje

• Pels Rijcken | Landsadvocaat. (z.d.). Pels Rijcken. Geraadpleegd op 24 oktober 2021, van https://www.pelsrijcken.nl/over-ons/landsadvocaat

• Rietbroek, J. (2021, 13 augustus). Haagse deken: geen betrokkenheid Pels Rijcken-advocaten bij fraude notaris Oranje. Advocatie. Geraadpleegd op 24 oktober 2021, van https://www.advocatie.nl/nieuws/haagse-deken-geen-betrokkenheid-pels-rijcken-advocaten-bij-fraude-notaris-oranje/