Waterschapsverkiezingen 2019, pardon?

Over precies één maand, op 20 maart, gaan de stemlokalen weer open en mag kiesgerechtigd Nederland stemmen voor de Provinciale Staten. Lang niet iedereen weet wat zijn of haar Provinciaal bestuur precies doet, laat staan wanneer je als student onlangs in een nieuwe Provincie bent komen wonen. De opkomst is traditiegetrouw dan ook lager dan bij bijvoorbeeld de gemeenteraadsverkiezingen zoals die van afgelopen jaar, 48,8%  ten opzichte van 55%. Voor hen die hun kiesrecht wel benutten is het dubbel feest, zij mogen twee maal een bolletje rood kleuren. Er mag namelijk ook gestemd worden voor de waterschappen volgende maand en dat behoeft nog enige uitleg.

Tot voor kort werd er door de Nederlandse burger om de vier jaar louter gestemd voor de Provinciale staten. Vanaf 2015 zijn daar de Waterschapsverkiezingen aan toegevoegd. Deze toevoeging kwam tot stand door een besluit dat bepaalt dat de laatstgenoemde verkiezingen onder de Kieswet dienen te vallen, en niet onder de bijzondere Waterschapswet. Hiermee is Nederland het enige land ter wereld dat stemt voor zoiets als waterschappen.

De stad Rotterdam valt onder het waterschap Schieland en de Krimpenerwaard, een van de in totaal 21 waterschappen. De waterschappen bestaan allemaal uit een algemeen bestuur en een dagelijks bestuur voorgezeten door de zogeheten Dijkgraaf. Over een maand wordt er een nieuw algemeen bestuur gevormd die een controlerende taak uitvoert, vergelijkbaar met de gemeenteraad. In de Rotterdamse stemhokjes kan er op acht verschillende partijen worden gestemd. Hiervan zijn er maar vijf landelijk actief. Opvallend is dat partijen als GroenLinks of PvdD, die milieu hoog in het vaandel hebben staan, niet deelnemen. Het door de partijen gevormde waterschap kent drie kerntaken: waterveiligheid, waterkwaliteit, en waterkwantiteit.

De kerntaken lijken vandaag iets heel vanzelfsprekends. Nederland staat daarom ook niet voor niets wereldwijd bekend als waterland. Binnen alle waterschappen heerst een goede organisatie en zijn er weinig moeilijkheden te bespeuren. Desondanks behandelen de waterschappen vaak politieke kwesties, dit vanwege de kerntaken die sterke raakvlakken kennen met andere terreinen zoals ruimtelijke ordeningen en natuurbeheer. Daarnaast is er met de in de landelijke politiek steeds urgenter wordende klimaatverandering, een belangrijke taak weggelegd voor het waterschap. Zij beslissen immers over veel zaken die het klimaat aangaan. De besluiten die deze waterschappen maken, worden gefinancierd door middel van afzonderlijke heffingen op de burger, de watersysteemheffing en zuiveringsheffing. Hiermee wordt het belang van de waterschappen meteen goed duidelijk. Het is geen rijksbelasting omdat het beschermen van het land tegen het water niet zou mogen worden afgewogen tegen andere uitgaven. Tevens zorgen de uiteenlopende grenzen van de 21 waterschappen ervoor dat het waterschap niet wordt ondergebracht bij het provinciebestuur.

Waar men bij de Provinciale Statenverkiezingen, en nog meer de Tweede Kamerverkiezingen, niet om de media-aandacht heen kan, kennen de Waterschapsverkiezingen een stille en anonieme aanloop richting het rode potlood. Dit wordt mede veroorzaakt door de eerdergenoemde vanzelfsprekendheid. Het is nu eenmaal geen controversieel onderwerp waar landelijke partijen zich aan wagen zoals we dat zagen bij bijvoorbeeld de Gemeenteraadsverkiezingen van 2018. Dit heeft tot gevolg dat de neuzen van de partijen redelijk dezelfde kant op staan. Een debat over de waterschappen zou dan ook al snel in de schaduw van het provinciale debat verdwijnen. Hieruit valt waarschijnlijk ook de afwezigheid van een aantal landelijke partijen te verklaren.

Desalniettemin valt er wat te kiezen eind Maart. Het gaat dan misschien niet om links of rechts, progressief of conservatief, toch kom je het in het dagelijks leven weldegelijk tegen. Wanneer je een glas water drinkt, een rondje om de Kralingse Plas loopt of weer eens door een plens regen fietst kom je in aanraking met besluiten van het waterschap. Wie volgende maand het potlood in de hand neemt, doet er dus goed aan twee maal te kleuren.